Bu rehberde, bilançoyu nasıl okuyabileceğinizi adım adım açıklayacağız. Aynı zamanda FK Oranı, PD/DD Oranı, ROE gibi önemli finansal göstergeleri de ayrıntılı olarak ele alacağız. Ayrıca, Warren Buffett gibi dehaların bilançoya nasıl yaklaştığını öğrenerek, doğru yatırım kararları almanıza yardımcı olacak stratejilere göz atacağız.
Bilanço Nedir?
Bilanço, şirketin belirli bir tarihteki mali durumunu gösteren, varlıklar ve kaynaklar adı altında iki ana bölüme ayrılmış bir mali tablodur. Bu bölümler:
- Varlıklar (Aktifler): Şirketin sahip olduğu her şeyi (nakit, alacaklar, stoklar, maddi duran varlıklar vb.) içerir.
- Kaynaklar (Pasifler): Şirketin bu varlıkları nasıl finanse ettiğini gösterir. İki alt gruba ayrılır:
- Yabancı Kaynaklar (Borçlar): Şirketin üçüncü şahıslara olan yükümlülükleri.
- Öz Kaynaklar: Şirket sahiplerinin koyduğu sermaye ve elde edilen karlar.
Bilanço her zaman aktif = pasif dengesinde olmalıdır. Yani bir şirketin varlıkları, yabancı kaynaklar ve öz kaynakların toplamına eşit olmalıdır.
Ayıca okuyunuz: Temel Analizde Dikkat Edilmesi Gereken Finansal Oranlar: Derinlemesine Bir İnceleme
Bilançodaki Temel Terimler
1. Varlıklar (Aktifler)
Varlıklar, işletmenin sahip olduğu tüm varlıkları ve hakları ifade eder. Varlıklar iki ana grupta incelenir: Dönen Varlıklar ve Duran Varlıklar.
- Dönen Varlıklar (Kısa Vadeli Varlıklar): Bir yıl içinde nakde çevrilebilecek varlıkları içerir. Örnekler:
- Nakit ve Nakit Benzerleri: Bankadaki para, alınan çekler.
- Ticari Alacaklar: Şirketin müşterilerinden alacağı tutarlar.
- Stoklar: Şirketin satışa sunduğu mallar veya hammadde.
- Peşin Ödenen Giderler: Gelecekte gerçekleşecek giderler için önceden yapılan ödemeler.
- Duran Varlıklar (Uzun Vadeli Varlıklar): Bir yıldan uzun süre işletmede kalması beklenen varlıkları ifade eder. Örnekler:
- Maddi Duran Varlıklar: Arazi, bina, makine gibi fiziksel varlıklar.
- Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Marka, patent, şerefiye gibi fiziksel olmayan varlıklar.
- Finansal Duran Varlıklar: Uzun vadeli yatırımlar ve iştirakler.
2. Yabancı Kaynaklar (Borçlar)
Yabancı kaynaklar, işletmenin dış kaynaklardan sağladığı finansmanı ve üçüncü şahıslara olan borçlarını ifade eder. Kısa vadeli ve uzun vadeli borçlar olarak ikiye ayrılır:
- Kısa Vadeli Borçlar: Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır. Örnekler:
- Ticari Borçlar: Tedarikçilere olan borçlar.
- Finansal Borçlar: Banka kredileri ve kısa vadeli borçlanmalar.
- Ödenecek Vergiler: Devlete ödenmesi gereken vergiler ve sosyal güvenlik primleri.
- Uzun Vadeli Borçlar: Bir yıldan uzun sürede ödenmesi gereken borçları ifade eder. Örnekler:
- Uzun Vadeli Krediler: Şirketin uzun vadeli yatırım ve büyüme planları için aldığı krediler.
- Kıdem Tazminatı Karşılıkları: Çalışanlara ödenecek kıdem tazminatları.
3. Öz Kaynaklar
Öz kaynaklar, şirketin sermaye sahiplerinin koyduğu para ve elde edilen karlarla oluşur. Şirketin borç dışı finansman kaynağıdır. Öz kaynaklar, uzun vadeli dayanıklılığı ve karlılığı gösterir.
- Ödenmiş Sermaye: Şirket sahiplerinin şirkete koyduğu sermaye.
- Kar Yedekleri: Dağıtılmamış karlar.
- Geçmiş Yıllar Kar/Zararı: Önceki yıllardan devreden kar veya zararlar.
- Dönem Net Kar/Zararı: Şirketin mevcut dönemde elde ettiği kar veya zarar.
Bilanço Analizi Yapma
Bilançoyu analiz etmek, şirketin mali durumunu anlamak için temel bir adımdır. Bu analizde kullanılan önemli oranlar ve göstergeler şunlardır:
1. Likidite Oranları
Cari Oran (Current Ratio)
Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar
Bu oran, şirketin kısa vadeli borçlarını dönen varlıklarıyla karşılayıp karşılayamayacağını gösterir. Yüksek cari oran, şirketin likidite sorunları yaşamayacağı anlamına gelir.
- Cari Oran > 1: Şirketin kısa vadeli borçlarını karşılayacak kadar varlığı vardır.
- Cari Oran < 1: Şirket, kısa vadeli borçlarını karşılamakta zorlanabilir.
Asit-Test Oranı (Quick Ratio)
Asit-Test Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Borçlar
Bu oran, stoklar hariç tutularak daha sıkı bir likidite ölçümü sağlar. Yüksek asit-test oranı, stokları nakde çevirmeden kısa vadeli borçların ödenebileceğini gösterir.
2. Finansal Kaldıraç Oranları
Borç/Öz Kaynak Oranı (Debt to Equity Ratio)
Borç/Öz Kaynak Oranı = Yabancı Kaynaklar / Öz Kaynaklar
Bu oran, şirketin ne kadar borçla finanse edildiğini gösterir. Düşük bir borç/öz kaynak oranı, şirketin finansal riskinin düşük olduğunu ifade eder.
- Borç/Öz Kaynak Oranı < 1: Şirketin borçları öz kaynaklarına oranla düşük, finansal risk düşüktür.
- Borç/Öz Kaynak Oranı > 1: Şirketin borçları öz kaynaklara oranla yüksek, bu durum risklidir.
3. Kârlılık Oranları
ROE (Öz Kaynak Kârlılığı – Return on Equity)
ROE = Net Kâr / Öz Kaynaklar
Bu oran, şirketin öz kaynaklarını ne kadar verimli kullandığını gösterir. Yüksek ROE, şirketin hissedarlarına daha fazla getiri sağladığını gösterir.
Net Kâr Marjı
Net Kâr Marjı = Net Kâr / Toplam Gelir
Net kâr marjı, şirketin toplam gelirlerinden ne kadarını net kâr olarak elde ettiğini gösterir. Yüksek net kâr marjı, operasyonel verimliliğin yüksek olduğunu gösterir.
4. Değerleme Oranları
FK Oranı (Fiyat/Kazanç Oranı – Price to Earnings Ratio, P/E)
FK Oranı = Hisse Fiyatı / Hisse Başına Net Kâr
Bu oran, bir hisse senedinin fiyatının şirketin kârlılığına göre ne kadar pahalı veya ucuz olduğunu gösterir. Yüksek FK oranı, hisse senedinin pahalı olabileceğine işaret ederken, düşük FK oranı hisse senedinin daha uygun fiyatlandığını gösterebilir.
PD/DD Oranı (Piyasa Değeri / Defter Değeri – Price to Book Ratio)
PD/DD Oranı = Piyasa Değeri / Defter Değeri
Bu oran, şirketin piyasa değerinin defter değerine oranını gösterir. PD/DD oranı düşük olan şirketler, piyasa tarafından düşük fiyatlanmış olabilir ve yatırım fırsatı sunabilir.
Ayrıca okuyunuz: Temel Analiz Nedir? Temel Analiz Nasıl Yapılır? Başlangıç Seviyesi Kılavuzu
Warren Buffett Bilançoda Nelere Dikkat Eder?
Warren Buffett, finansal analizde bilançoya büyük önem verir. Buffett’ın bilançoda dikkat ettiği unsurlar, onun yatırım stratejisinin temelini oluşturur:
- Borç Yükü Düşük Şirketler: Buffett, borçluluk oranı düşük olan şirketleri tercih eder. Yüksek borç yükü olan şirketler, kriz dönemlerinde zorlanabilir. Borç/Öz Kaynak Oranı düşük olan şirketler, Buffett’ın tercih ettiği şirketler arasında yer alır.
- Yüksek Öz Kaynak Kârlılığı (ROE): Buffett, şirketlerin öz kaynaklarını ne kadar verimli kullandığına bakar. ROE oranı yüksek olan şirketler, yatırımcılarına daha fazla getiri sağlar. Bu yüzden yüksek ROE’ye sahip şirketler, Buffett’ın favorilerindendir.
- Güçlü Kâr Marjı: Buffett, net kâr marjı yüksek olan şirketleri tercih eder. Bu şirketler, gelirlerini verimli bir şekilde kâra dönüştürebildikleri için uzun vadede güçlü büyüme potansiyeli taşırlar.
- PD/DD Oranı: Buffett, PD/DD Oranı düşük olan, yani piyasa tarafından düşük fiyatlanmış şirketlere yatırım yapmayı sever. Piyasa değeri, defter değerine yakın olan şirketler, Buffett için cazip fırsatlar sunar.
İyi Bilançoya Sahip Şirket ile Kötü Bilançoya Sahip Şirket Karşılaştırması
| Kriter | İyi Bilanço | Kötü Bilanço |
|---|---|---|
| Cari Oran (Current Ratio) | Cari oran 1’in üzerinde (genellikle 2’ye yakın). Bu, şirketin dönen varlıklarının kısa vadeli borçlarını rahatça karşılayabileceğini gösterir. | Cari oran 1’in altında. Bu, şirketin kısa vadeli borçlarını ödemekte zorlanabileceğini gösterir. |
| Borç/Öz Kaynak Oranı | Borç/öz kaynak oranı 1’in altında. Şirketin borçları öz kaynaklarından daha azdır, bu da düşük risk anlamına gelir. | Borç/öz kaynak oranı 1’in üzerinde. Şirket, borçla finanse ediliyor ve bu da finansal riski artırıyor. |
| Öz Kaynak Kârlılığı (ROE) | Yüksek ROE (genellikle %15’in üzerinde). Bu, şirketin öz sermayesini verimli kullandığını ve hissedarlarına yüksek getiri sağladığını gösterir. | Düşük veya negatif ROE. Şirket, öz sermayesini verimli kullanamıyor ve hissedarlarına yeterli getiri sağlayamıyor. |
| Net Kâr Marjı | Yüksek net kâr marjı (genellikle %10’un üzerinde). Şirket, gelirlerinin büyük bir kısmını kâra dönüştürebiliyor. | Düşük veya negatif kâr marjı. Şirket, gelirlerini kâra dönüştüremiyor ve zarar edebilir. |
| PD/DD Oranı | PD/DD oranı 1’e yakın veya altında. Şirketin piyasa değeri, defter değerine yakın; bu da piyasa tarafından adil bir şekilde fiyatlandığını gösterir. | PD/DD oranı yüksek. Şirket, piyasa değeri açısından fazla değerlenmiş olabilir, bu da yatırımcılar için bir risk oluşturur. |
| Dönen Varlıklar | Dönen varlıklar, kısa vadeli borçları karşılayacak seviyede. Bu, şirketin kısa vadede likidite sıkıntısı yaşamayacağını gösterir. | Dönen varlıklar, kısa vadeli borçları karşılayamayacak kadar düşük. Bu durum likidite sorunlarına işaret eder. |
| Uzun Vadeli Borçlar | Uzun vadeli borçlar, yönetilebilir seviyede. Şirketin uzun vadede borç yükünü rahatça yönetebileceği anlamına gelir. | Uzun vadeli borçlar, şirketin öz kaynaklarına göre çok yüksek. Bu durum, şirketin uzun vadeli finansal sağlığı için risk oluşturur. |
| Biriken Kâr Yedekleri | Şirketin geçmiş yıllardan devreden kârları bulunur ve bu da gelecekte sermaye artırımı veya büyüme için kullanılabilir. | Şirketin geçmiş yıllardan devreden zararları vardır. Bu durum, şirketin uzun vadeli büyüme kapasitesini sınırlar. |
| Finansal Kaldıraç | Düşük finansal kaldıraç. Şirket, borç yerine öz kaynaklarını kullanarak büyümeye odaklanır. | Yüksek finansal kaldıraç. Şirket, büyümesini büyük oranda borçla finanse eder, bu da yüksek risk anlamına gelir. |
İyi Bilançoya Sahip Şirketin Özellikleri:
- Yüksek likidite: Dönen varlıkları kısa vadeli borçlarından fazla.
- Düşük borç yükü: Borçları öz kaynaklarının altında.
- Yüksek kârlılık: Yüksek net kâr marjı ve öz kaynak kârlılığı (ROE).
- Piyasa değeri defter değerine yakın: Şirketin adil değerlenmiş veya undervalued (düşük değerlenmiş) olduğunu gösterir.
- Güçlü geçmiş performans: Geçmiş yıllardan devreden karları vardır ve büyüme için sermaye biriktirmiştir.
Kötü Bilançoya Sahip Şirketin Özellikleri:
- Düşük likidite: Dönen varlıkları kısa vadeli borçlarını karşılayamıyor.
- Yüksek borç yükü: Borç/öz kaynak oranı 1’in üzerinde.
- Düşük kârlılık: Net kâr marjı düşük veya negatif.
- Aşırı değerlenmiş: PD/DD oranı çok yüksek, piyasa değeri defter değerinin çok üzerinde.
- Zayıf geçmiş performans: Geçmiş yıllardan devreden zararları var, bu da büyüme potansiyelini sınırlar.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Bilanço Nedir?
Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların nasıl finanse edildiğini gösteren finansal tablodur. Varlıklar, borçlar ve öz kaynaklar olmak üzere iki ana bölümden oluşur ve şirketin mali durumunu ortaya koyar.
2. Bilanço Nasıl Okunur?
Bilanço, iki ana bölümden oluşur: Varlıklar ve Kaynaklar (Borçlar ve Öz Kaynaklar). Varlıklar, şirketin sahip olduğu mal ve hakları, kaynaklar ise bu varlıkların nasıl finanse edildiğini gösterir. Bilanço her zaman “aktif = pasif” dengesine dayanır. Detaylı analiz için cari oran, borç/öz kaynak oranı, ROE ve FK oranı gibi metrikler kullanılır.
3. FK Oranı Nedir?
FK Oranı (Fiyat/Kazanç Oranı), bir hisse senedinin fiyatının şirketin kârlılığına göre ne kadar pahalı veya ucuz olduğunu gösteren bir finansal göstergedir. Yüksek FK oranı, hisse senedinin pahalı olabileceğini, düşük FK oranı ise uygun fiyatlanmış olabileceğini gösterir.
4. PD/DD Oranı Nedir?
PD/DD Oranı (Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı), bir şirketin piyasa değerinin defter değerine oranını gösterir. PD/DD oranı düşük olan şirketler, piyasa tarafından düşük değerlenmiş olabilir ve bu durum bir yatırım fırsatı yaratabilir.
5. ROE Nedir?
ROE (Return on Equity – Öz Kaynak Kârlılığı), şirketin öz kaynaklarını ne kadar verimli kullandığını gösterir. Yüksek ROE oranı, şirketin öz sermayesini etkili kullandığını ve hissedarlara yüksek getiri sağladığını gösterir.
6. Warren Buffett Bilançoda Nelere Dikkat Eder?
Warren Buffett, özellikle borçluluk oranı düşük, yüksek öz kaynak kârlılığına (ROE) sahip ve net kâr marjı yüksek şirketleri tercih eder. Ayrıca piyasa tarafından düşük değerlenen (düşük PD/DD oranına sahip) şirketlere yatırım yapmayı sever.
7. Bilanço Ne Zaman Hazırlanır?
Bilanço genellikle yıl sonunda (mali yılın sonunda) hazırlanır. Ayrıca bazı şirketler, çeyreklik (3 aylık) veya altı aylık dönemlerde de bilanço hazırlarlar.
8. Bilanço Hangi Sıklıkla Hazırlanır?
Bilanço genellikle yıllık olarak hazırlanır, ancak büyük şirketler çeyreklik (3 aylık) ve yarı yıllık raporlar hazırlayarak daha sık bilanço düzenlerler.
Sonuç
Bilanço, bir şirketin mali sağlığını anlamak için en önemli araçlardan biridir. Varlıklar, borçlar ve öz kaynaklar dengesi, şirketin finansal gücünü ve gelecekteki potansiyelini ortaya koyar. Bu rehberde öğrendiğiniz FK Oranı, PD/DD Oranı, ROE gibi finansal göstergeler sayesinde bilançoyu derinlemesine analiz edebilir, yatırım kararlarınızı daha sağlam temellere dayandırabilirsiniz. Warren Buffett gibi dehaların stratejilerini takip ederek, uzun vadede yüksek getiri elde edebilecek güçlü şirketleri seçme konusunda kendinizi geliştirebilirsiniz.
Değerli okurlarımız Temel Analiz Nasıl Yapılır kategorimizi finansal okuryazarlığınızı geliştirmek için mutlaka incelemelisiniz! İlginizi çekecek bir çok yazımız mevut! Ayrıca bizi X platformunda takip ederek güncel kalabilirsiniz.
